Hans Tentije op zijn plaats in zijn tijd
‘Weinig, heel weinig, werd uit mij verdreven’  
Inleiding
Dit document behelst een projectvoorstel om te komen tot de realisatie van twee gedichten van Hans Tentije in een tweetal beeldende kunstwerken. Hans Tentije ontving een aantal belangrijke literaire prijzen. 
Het initiatief van DiB mocht op enthousiast onthaal rekenen tijdens een overleg in 2019 met de gemeente Beverwijk, omdat het Beverwijk, ook in poëtisch opzicht, een nog cultureler plaats geeft in het land en omdat Hans Tentije er werd geboren en opgroeide in Wijk aan Zee. De gemeente Beverwijk zegde haar brede steun toe en wil er graag bij betrokken blijven. De gemeente eerde Hans Tentije reeds in 2018 met de uitgave ‘wat herinneringen willen’ waarin beide gekozen gedichten zijn opgenomen. 
Hans Tentije is een gerenommeerd dichter die belangrijke landelijke prijzen won. Hij schrijft gedichten over het ongrijpbare in je omgeving dat in je droom en verbeelding taal krijgt en schetst plaatsen en landschappen die in zijn gedichten een blijvende waarde krijgen. Onderstaand wordt kort ingegaan op Hans Tentije en zijn werk. In bijlage I vindt u een korte biografie en bibliografie. 
Wie is Hans Tentije, wat is zijn poëtica en welke plaats neemt hij in in de landelijke poëzie.
Hans Tentije is de meest gelauwerde dichter van Beverwijk. Sinds zijn debuut in 1975 heeft hij meer dan twintig bundels uitgebracht, waarvan vele zijn bekroond. Hij is in Beverwijk geboren en opgegroeid in Wijk aan Zee. In veel van zijn bundels vind je gedichten over zijn geboortegrond.  In 2018 werd Hans voor zijn hele oeuvre bekroond met de Constantijn Huygensprijs. Waarop de gemeente Beverwijk, samen met de stichting kunst & cultuur, het plan opvatte om een uitgave te verzorgen met een selectie uit zijn gedichten over Beverwijk en Wijk aan Zee. De dichter maakte in overleg een keuze en mei 2018 werd de bundel ‘wat herinneringen willen’ gepresenteerd in villa Beeckzangh. Precies daar, aan de rand van de Scheijbeeck, waar illustere voorgangers als Gorter en Vondel hun voetstappen hadden gezet. Hans Tentije past naadloos in dit rijtje.
Gert Boonekamp, postiljon d’amour van DiB en neerlandicus, betitelde Hans Tentije zonder schroom als een van de meest vooraanstaande Nederlandse dichters. Het was dan ook zijn idee om een van Tentije’s werken in openbare ruimte te plaatsen. 
Zie voor motivering en meer informatie over Hans Tentije bijlage 1. 
Er is gekozen voor een tweetal gedichten uit het oeuvre van Hans Tentije. De gedichten bezingen Beverwijk en Wijk aan Zee met beelden die ze verleden en toekomst verlenen.
Het binnenduin is ruigte en verstuiving, de grijszwarte takken 
van de dorens laten hun bessen rijpen voor spreeuwen en kraaien, een stel 
Kapmeeuwen probeert luid krijsend een indringer 
uit hun territorium te verjagen, als tussen laag struweel 
het hartsverlangen opwelt, de drang 
die murmelend, stamelend zijn weg landinwaarts zoekt -

daarginds, even voorbij het vroegere Rooswijk 
ontspringt zo de Scheijbeeck, vrij meanderend in het begin, maar verderop 
gewetenloos rechtgetrokken - ik herinner me 
de imposante oude boerderij aan het eind van de Bosweg 
wanneer je van Wijk aan Zee kwam, de put 
op het erf, het gekletter van emmer en ketting soms 

ook die bedoening moest, samen met vele hectaren ongerept 
landschap, plaats maken voor weer nieuwe koud-
of warmbandwalserijen, in mijn slaap valt het klaphek dat er stond 
af en toe hard achter mij dicht -

moeilijk, onmogelijk bijna, je nu nog een voorstelling 
te maken van hoe het ooit geweest is toen onder eendere wolkenluchten 
hier de eerste buitens werden aanbesteed, de lustoorden 
met hun waranden en dreven, ommuurde moestuinen, volières 
en oranjerieën, hoe baltsende pauwen bij Holland 
op zijn Smalst hun staartveren waaiervormig, grootogig spreidden 

generaties later gaan hun schorre kreten in het geraas 
van de Velserweg, van ontzaglijke goederentreinen verloren, het verschiet 
werd nietsontziend geschonden - waar het water 
weide en geestgrond, armoede en rijkdom, buurtschappen 
uit elkaar hield, is ten slotte alleen 
de beek trouw aan zijn omgeving gebleven
 
en nog altijd kan hij niet van het leven scheiden -
net zomin als jij of ik  


Een strijklicht dat zijn schaduwen uitstrekt 
naar onbereikbaar geworden, al verwilderde plekken 
om wat zich er ooit voltrokken heeft 
en misschien nog steeds niet is gewist -

met de wolken wegdrijvende, weer te binnen 
geschoten, willekeurige, grillige momenten, maar er is zoveel 
horizon waarachter ze vervolgens 
moeten verdwijnen, terwijl een afgelegen 
landschap als dit ze zich zelfs 
zou horen te herinneren 

als het kijken eindelijk het vergeten inwilligt 
zijn alle beelden teruggebracht 
tot hun essentie, het onderhuidse waar elk woord, elk lied 
immer uit voortgekomen is 

in een van over zee, van over duinvalleien 
en verstuivingen komend licht, dat alles verheldert 
maar niets verklaart 

Hans Tentije (1944) 
In de kern houdt het plan in: 
Verbeelding in kunstzinnige zin van bovenstaande gedichten die ieder op zich al een kunstwerk zijn. Het gedicht ‘Beekzang’ is bestemd voor een plek in Beverwijk, het gedicht ‘Van Over Zee‘ voor een plaats in Wijk aan Zee. 
WAT VOORAF GING:
Samen met de stichting Kunst & Cultuur (vertegenwoordigd door Jaap Tesselaar), Adviescommissie Kunstzinnige Aankleding Beverwijk, AKAB (woordvoerder Jaap Velserboer) werden deze twee gedichten gekozen uit het rijke oeuvre van Hans Tentije. Het accent daarbij lag op de uitvoering op locatie in plaatsen in Beverwijk en Wijk aan Zee waartoe beide gedichten zich in taal en beeld verhouden. 
De gemeente Beverwijk omarmt het plan, nu de hiervoor bedoelde kunstcommissie (een verlengstuk van de gemeente) zulks heeft geadviseerd. 
Aan een vijftal kunstenaars vroeg de gemeente Beverwijk of ze genegen waren om een fysieke vorm te vinden die recht zou doen aan inhoud, stijl en sfeer van zijn werk. Daarbij werd geen enkele uitdrukkingsvorm uitgesloten. Twee- of driedimensionaal waren mogelijk, met als uitgangspunt een symbiotisch werk waarin poëzie, vorm, materiaal en locatie elkaar optimaal versterken. Als drager konden gevels of plekken in de stad fungeren waar het gedicht bij past. De twee uitgekozen gedichten hielden al een verwijzing naar plekken in, maar de kunstenaar werd de vrijheid gelaten daarvan af te wijken als daartoe aanleiding was.
De vijf kunstenaars werd een model van inzicht gevraagd. Vorm, schaal, typografie, materiaal, locatie én technische aspecten zoals molestbestendigheid moesten daarin duidelijk worden. Tevens werd een indicatie van de totale kosten gevraagd. Deze opdracht werd door de gemeente gehonoreerd.
Op grond van het idee/de schets werd besloten of en welk(e) voorstel(len) voor uitvoering geschikt waren De keuze werd gedaan door de Adviescommissie Kunstzinnige Aankleding Beverwijk (AKAB), samen met Jaap Tesselaar namens de stichting Kunst en Cultuur Beverwijk. De ideeën werden tevens voorgelegd aan Stichting Dichter in Beeld. 
Er is uiteindelijk gekozen is voor één kunstenaar uit de regio en één kunstenaar met internationale bekendheid.
Voor het gedicht Beekzang werd gekozen voor het ontwerp van Maud van Gool. Dichter in Beeld zou daar een regel van Jan Hanlo aan toe willen voegen: Zoals wat schoon is rustig schuilt. Hieronder zal dit ontwerp nader worden toegelicht. Dat geldt ook voor het ontwerp van Tim Ayres bij het gedicht ‘Van over zee’. DiB: Window of a mind.  Of van Pierre Kemp: Trillende in het witte luchtlicht – puur. Beiden werd gevraagd een definitief ontwerp aan te leveren, waarin vorm, materiaal, techniek en financiën uitgewerkt moesten worden. Beide opdrachten zijn eveneens door de gemeente Beverwijk gedragen. 
Het advies van de AKAB werd ook, onder voorbehoud van beschikbaar budget, voorgelegd aan het college van B&W, dat toestemming kan geven tot verlenen van de definitieve opdracht, cofinanciering en toestemming van plaatsing. 
De Stichting Dichter in Beeld wordt opdrachtgever. De opdrachten zullen evenwel niet eerder worden verstrekt dan nadat duidelijk is dat de inkomsten/toezeggingen de begrootte kosten zullen dekken. Met andere woorden: de stichting streeft naar een sluitende begroting alvorens opdrachten te geven.
De precieze plaats waar de gedichten geplaatst zijn intussen duidelijk. Uiteraard staan ze in relatie tot de gekozen gedichten.  
Ter gelegenheid van de ingebruikname van de beide kunstwerken wordt er een literaire en feestelijke bijeenkomst georganiseerd in Beverwijk. Uiteraard zijn daar Hans Tentije en de beeldende kunstenaars Maud van Gool en Tim Ayres bij aanwezig.  
Selectie kunstenaars
De selectie heeft plaatsgevonden door de kunstcommissies (Stg. Kunst & Cultuur en de Adviescommissie Kunstzinnige Aankleding Beverwijk) en Dichter in Beeld. De gemeente Beverwijk heeft er bij monde van het college op … haar goedkeuring aan cofinanciering en plaatsing gegeven. Het besluit dienaangaande is aan deze notitie gehecht.
Zoals hiervoor al kort gememoreerd: Aan vijf kunstenaars is opdracht verstrekt een model van inzicht te presenteren om twee gedichten van Hans Tentije te verbeelden. 
Anders dan bij een vrije opdracht ligt hierbij ‘het kunstwerk’ al klaar: het gedicht. Aan de kunstenaars om het gedicht in een fysieke vorm te gieten, die ‘voegt’. Materiaal, locatie, schaal, huid en afwerking moeten zowel in de aard van het gedicht zijn als een eigen aanwezigheid hebben. Bijna een paradox.
Op grond van een shortlist met twintig namen werd Tim Ayres, Maud van Gool, Annette Koek, Peter Nijenhoff en Piet Vos gevraagd een model van inzicht te maken.
Bij de beoordeling werd gekeken naar eerste indruk, doelmatigheid, materiaal, techniek en kosten, maar vooral naar het samengaan van gedicht en werk en gedicht en plek, de mogelijke synergie.
De commissie oordeelde het ontwerp van Maud van Gool voor het gedicht ‘Beekzang’ en het ontwerp van Tim Ayres voor ‘Van over zee’ van grote schoonheid. Beide voorstellen zijn aangenaam aanwezig/afwezig.
Maud van Gool vervangt een bestaande betonnen ‘brug’ in park Westerhout voor een nagenoeg identiek model, waarin de letters verdiept liggen. De leesrichting gaat mee met de stroom. De letters zullen zich vullen met zand, zullen schoon regenen of door nieuwsgierigen worden schoon gewassen. Wellicht dat dat door spelende kinderen gaat gebeuren. 
Als lettertype wordt een stoere letter gekozen, die zich goed laat ‘gieten’, die duidelijk leesbaar is en die niet slijtgevoelig is. 
De gekozen locatie is perfect: tussen Wijk aan Zee en huize Scheijbeeck. Alle landschappelijke kenmerken en korte beschrijvingen van plekken in het gedicht worden hier gevangen.    
Het ontwerp van Maud van Gool (met daarbij een gespecificeerde begroting en de benodigde technische gegevens) kan, indien gewenst en op verzoek, worden nagestuurd.
Van over zee van Tim Ayres
Ook Tim Ayres  kiest voor een beeld dat zich naadloos voegt in de omgeving: een verlijmd glazen plaat met het gedicht er tussenin, in hetzelfde corps als in ‘Uit wat herinneringen willen’. Daarmee gaat hij niet met het werk van de dichter aan de haal, maar laat hij het zweven tussen hemel en aarde. De schaal is uitstekend gekozen, de locatie, op een duin tegen de lucht, eveneens.
Op een groot vrijstaand raam is staat dus het gedicht geschreven. De toeschouwer ziet de zee en het landschap en tevens het gedicht. Het glazen venster brengt de wereld van buiten en de wereld in de tekst tezamen. 
Het ontwerp van Tim Ayres (met daarbij een gespecificeerde begroting en de benodigde technische gegevens) kan, indien gewenst en op verzoek, worden nagestuurd.
Literaire manifestatie ingebruikname
De ingebruikname van de kunstwerken vindt plaats tijdens een literaire manifestatie in Beverwijk, een literair en educatief evenement. De dichter draagt dan zijn gedichten voor. Daarnaast wil DiB graag een aantal dichters/schrijvers uitnodigen en sprekers die hun licht laten schijnen over de poëzie van Hans Tentije.  Ze reflecteren daarbij op het oeuvre van de dichter, zijn gedichten en thema’s. Ook de beide beeldend kunstenaars Maud van Gool en Tim Ayres zullen hun werk toelichten. Kortom, innovatieve en multidisciplinaire activiteiten dichter in beeld.
Voor de openbare presentatie worden naast de donoren, vertegenwoordigers van de burgerij uitgenodigd én een vertegenwoordiging van leerlingen en docenten van de bovenbouw van havo/vwo en studenten van mbo’en. We sturen er op aan dat zij vóór de opening worden geïnformeerd over het werk van Hans Tentije en over de gedichten en kunstwerken. Schrijven en dichten is ook spoorzoeken. Daarmee hopen we een flink aantal geïnteresseerden te bereiken. Zoals hiervoor aangegeven zullen de twee kunstwerken, de gedichten van Hans Tentije, in de publieke ruimte worden geplaatst in Beverwijk en Wijk aan Zee. Een nog groter publiek zal aldus met poëzie worden geconfronteerd. 
Kunsttoepassing Maud van Gool: ze begroot dit op in totaal €13.092,20, inclusief btw. 
Kunsttoepassing Tim Ayres: hij begroot dit op dit op in totaal € 28.677, inclusief btw.
De kosten van het literaire evenement ter gelegenheid van de ingebruikname van de beide kunstwerken worden begroot op €7.905,--, inclusief btw. 
Ook DiB maakt kosten om dit project te realiseren. In totaal schat DiB deze op ongeveer €500,--. 

misschien ook interessant

terug naar boven