Inleiding
Dit document is een projectvoorstel om te komen tot een nieuwe poëzieprijs op naam (Leo Herberghs Poëzieprijs: PlateauPoëzie). Naast het uitkeren van een geldbedrag, bestaat de prijs enerzijds uit de opdracht aan een dichter tot het schrijven van een gedicht en anderzijds uit de plaatsing van een kunstwerk met dat gedicht in de publieke ruimte van Limburg en met name op het aldaar aanwezige plateau bij Margraten. Eerder heeft Dichter in Beeld gedurende tweemaal vijf jaren de Leo Herberghs Poëzieprijs uitgereikt. Een tiental dichters van naam en faam wonnen de prijs en waren daar zeer mee verguld (2015: Kreek Daey Ouwens; 2016: Emma Crebolder; 2017: Maria Barnas; 2018: Ben Zwaal; 2019: Frans Budé; 2020: Maarten van der Graaff; 2021: (Marieke) Lucas Rijneveld; 2022: Radna Fabias; 2023: Maud Vanhauwaert; 2024: Paul Hermans.. Een canon is aldus tot stand gebracht en wacht op uitbreiding. De 10 evenementen rond de uitreiking van de prijs trokken een groot publiek, werden goed gewaardeerd en voorzagen kennelijk in een brede behoefte aan aandacht voor poëzie. Ook de wandelpaden die in de loop der tien jaren zijn ontstaan, worden goed bezocht. In een natuurgebied in Kunrade (gemeente Voerendaal) liggen langs een wandelroute een aantal boomstammen met daarin uitgehouwen dichtregels van de prijswinnende dichters. In Maastricht is een poëzieroute aangelegd in de Lage Fronten. Op zuiltjes van cortenstaal zijn korte gedichten van de winnaars uit de periode 2020 t/m 2024 geplaatst. Op laatstgenoemde route is inmiddels ook een infobaken opgericht, waar de namen van de dichters en de titel van hun gedicht op een zogenoemd sheddakje zijn uitgestanst. Beide routes zijn de moeite waard om te bezoeken.
Dichter in Beeld wil een dergelijk fenomeen graag continueren, al wordt er voor een iets andere vorm en inhoud gekozen.
Dichter in Beeld is, gesteund door de eerdere geestdrift, verdergegaan met het ontwikkelen van dit plan.
Plan voor de periode 2025 tot 2030
Met de uitreiking van de Leo Herberghs Poëzieprijs 2024 - verbonden aan het plaatsen van een gedicht van de laureaat aan het poëziepad in de Maastrichtse Lage Fronten – is, zoals hiervoor bedoeld, een hoofdstuk afgesloten. Voortzetting van deze activiteit in de huidige vorm ligt niet in de bedoeling.
Conform de doelstellingen van de Stichting Dichter in Beeld (DiB) is er gezocht naar een nieuwe, samenhangende, meerjarige opzet voor het plaatsen van poëzie in de openbare ruimte.
LHPP-PlateauPoëzie
Daartoe het voorstel PlateauPoëzie.
Op een deel van het plateau van Margraten - in de kernen ’t Rooth, Gasthuis/Wolfshuis, Terblijt, Klein- en Groot Welsden én Sibbe - vindt er jaarlijks op een aantal locaties de zeer bijzondere expositie PlateauKunst plaats. Wij voegen aan deze zes kernen de dorpen/gehuchten Bemelen, Antoniusbank, IJzeren en Scheulder toe en komen uit op tien plekken.
Dit deel van het Plateau van Margraten is een bijna onaangeroerd stukje Zuid-Limburg. Het is een geliefd wandel-, fiets- en natuurgebied met een bijzondere geologische geschiedenis. Over het noordwestelijk deel voert de laatste etappe van het Pieterpad.
Het voorstel
Het voorstel is in (een deel van) deze plaatsen op markante punten een gedicht te plaatsen, waartoe een dichter een schrijfopdracht krijgt, en deze plaatsing te verbinden aan de jaarlijkse toekenning van de Leo Herberghs Poëzieprijs. Dat dit wandel-/natuurgebied linkt met de natuur als inspiratiebron van Leo Herberghs, behoeft verder geen onderbouwing.
Het bestuur laat zich jaarlijks adviseren over een longlist én de uiteindelijke aanwijzing van de prijswinnaar.
Voor het bepalen van de exacte poëzielocaties binnen de vijf genoemde plekken stellen wij voor om te zoeken naar markante concentratie- en ontmoetingspunten. Traditioneel was dit de dorpspomp of de dorpskerk of de kroeg op kruispunten van wegen.
De serie PlateauPoëzie vraagt om een herkenbare eenheid. Zoals dat het geval was bij het Leo Herberghs Poëziepad (alle gedichten op een zuiltje of een boomstam) stellen wij ook hier op alle aan te wijzen plekken een uniforme drager te plaatsen. Dat wil ook zeggen dat de ontwerpkosten eenmalig zijn.
Plateaukunst
Overwogen kan worden of ‘de doop’ van het jaarlijks te plaatsen gedicht en de uitreiking van de poëzieprijs gelinkt kan worden aan het weekend waarin Plateaukunst plaatsvindt.
Kunst op het Plateau
PlateauKunst is een gratis toegankelijk, jaarlijks terugkerend, kunstevenement in het laatste weekend van augustus, wanneer de boomgaarden vol fruit hangen en de bloementuinen nog op hun mooist zijn. Het vindt plaats in de buurtschappen en dorpen rondom het Plateau van Margraten: Gasthuis, Wolfshuis, ’t Rooth, Sibbe, Klein Welsden en Terblijt.
Op informele en toegankelijke wijze kunnen kunst- en natuurliefhebbers kennismaken met actuele kunst en met de makers daarvan. Te voet, per fiets, in een Plateaukunst-busje of -taxi voor de mindervalide bezoekers, kan de uitgestippelde route tijdens het weekend langs de 18 locaties worden afgelegd.
Het informatieboekje met een korte beschrijving van alle kunstenaars en de route, is voor elke bezoeker gratis beschikbaar. Met de QR-codes in het boekje kan meer informatie over een kunstenaar opgezocht worden.
Toegankelijke en diverse kunst
PlateauKunst stelt zich ten doel een divers aanbod aan kunst van professionele kunstenaars te tonen, vanuit diverse disciplines ontwikkeld, en met een brede keuze aan materialen: schilderwerk, conceptuele kunst, installatiekunst, beeldhouwwerken, performance, tekenen, aquarel, keramiek, ijzer, en landschapskunst. De thema’s die de kunstenaars als onderwerp nemen zijn actueel: morele waarden, zorgen over het klimaat, mannen- en vrouwenrollen, de vier aardse elementen, en het leven dat meer raadsels bevat en hogere en mysterieuze kanten bezit dan op het eerste oog zichtbaar zijn.
Vergunningverlening
Vanuit het oogpunt van de vergunningverlening en het aanvragen van subsidies is het is van belang op te merken dat een deel van het aangegeven gebied valt onder de gemeente Valkenburg aan de Geul en het grootste onder de gemeente Eijsden-Margraten.
Plan
In de kern houdt het plan in:
- De prijs wordt vijf jaar achtereen jaarlijks uitgereikt door stichting Dichter in Beeld (DiB);
- Het accent van de prijs ligt op een nieuw en jong publiek met jonge dichters, die reeds poëtische waardering hebben genoten;
- Aan een jongere dichter, bij voorkeur met een beginnend oeuvre en het liefst op enigerlei wijze verbonden met Nederlands of Belgisch Limburg (beide elementen zijn geen vereisten: de kwaliteit moet leidend zijn).
- De prijs betreft een geldbedrag van € 1.250,- voor de dichter;
- In ruil waarvoor de dichter een gedicht schrijft, dat aan enkele nadere criteria voldoet;
- De 5 gedichten gaan onderdeel uitmaken van een route op het plateau van Margraten.
- Het gedicht houdt op enigerlei wijze verband met de route op het plateau;
- De uitreiking van de prijs zal een onthulling van het gedicht zijn, waaraan een feestelijke bijeenkomst wordt gewijd in op een locatie op het plateau.
- Getracht zal worden studenten van het Conservatorium Maastricht of van de Muziekschool Maastricht het evenement op te laten luisteren met toepasselijke muziek.
- De vijf uitgevoerde gedichten worden zo in de openbare ruimte geplaatst dat er een literaire fietsroute mogelijk is.
- Getracht zal worden om middels een qr-code op de zuil of een eventuele andere uiting een virtuele wandeling mogelijk te maken via een app of via de site van DiB. Naast het gedicht kan dan ook informatie worden verstrekt over de dichter en zijn werk.
- Aan deze poëtische route c.a. wordt uiteindelijk een kleine publicatie gewijd.
Selectie dichters
Het bestuur van DiB maakt een long list van in aanmerking komende dichters. Het bestuur wordt daarbij geadviseerd door een tweetal ter zake kundige mensen.
Een jury zal vervolgens elk jaar uit de ‘long list’ een bindend voorstel doen voor een winnende dichter. DiB benoemde daartoe een juryvoorzitter, Gert Boonekamp, die met twee leden, Peter Pluymen en Wim van Til, zitting nemen in de jury.
Aan de keuze van de dichter ligt de vraag ten grondslag: ‘Kan de dichter een gedicht schrijven dat prikkelend en innovatief is en aansluit bij het wandel-/fiets- en natuurgebied met de natuur als inspiratiebron van Leo Herberghs?’
De verdere voorwaarden voor de prijs staan in reglement beschreven, die onderdeel uitmaken van dit projectvoorstel.
De jury brengt zijn beargumenteerde keuze over aan DiB. Vervolgens benadert DiB de dichter en geeft deze de opdracht een gedicht te schrijven. Nadat de jury het resultaat van de opdracht heeft goedgekeurd, kent DiB aan de dichter de prijs toe en formuleert de opdracht voor het schrijven van een gedicht.
Opdracht dichter
De beoogde winnaar van de prijs krijgt de opdracht een nieuw gedicht te schrijven conform de hierboven beschreven voorwaarden. Bovendien dient het gedicht naar beoordeling van de jury kwalitatief goed te zijn en inhoudelijk recht te doen aan het gekozen thema. Wanneer een dichter de opdracht aanneemt, verplicht hij/zij zich in te spannen aanwezig te zijn bij de uitreiking van de prijs. Tijdens deze literaire bijeenkomst draagt de dichter het gedicht voor dat hij/zij in opdracht van DiB heeft geschreven.
Toekenning poëzieprijs
Zodra de dichter het gedicht heeft ingeleverd en de jury heeft vastgesteld dat het gedicht voldoet aan de eisen die in de opdracht besloten liggen, kent DiB de poëzieprijs toe. DiB verstuurt een persbericht en zorgt voor voldoende public relations.
Uitreiking poëzieprijs
De uitreiking van de prijs zal een onthulling van het gedicht zijn, waaraan een feestelijke bijeenkomst wordt gegeven. Dit zou gelinkt kunnen worden aan het weekend waarin Plateaukunst plaatsvindt.
Vooralsnog is DiB voornemens om de manifestatie in 2025 plaats te laten vinden op de eerste zondagmiddag in oktober 2025 om 15.00 uur. Deze zal plus minus twee uur duren.
De dichter draagt bij de prijsuitreiking zijn gedicht voor. Tevens zal DiB zorgdragen voor een spreker die reflecteert op het gedicht in relatie tot het voor dat jaar gekozen thema.
Monumentale uitvoering
Het gedicht wordt door DiB uitgevoerd in een zitmeubel langs de wandel-/fietsroute in op het plateau. De uitvoering moet duurzaam en vandalismebestendig zijn. Vandaar de uitvoering in het brutale cortenstaal. Op of aan het zitmeubel wordt met een rvs-plaquette of met geschilderde letters het prijswinnende gedicht aangebracht of mogelijk er erin uit gestanst. Aan een kunstenaar zal gevraagd worden een fraai zitmeubel te ontwerpen dat in de omgeving past. Op de foto (Highlands Schotland) wordt slechts een voorbeeld gegeven. Dat hoeft natuurlijk geen motief te zijn.
Literaire wandel- en fietsroute
Nadat de prijs vijfmaal is uitgereikt, dus tot 2030 is er een literaire route ontstaan. Deze route is gepland op het plateau van Margraten. Hierover zal in nauw overleg worden getreden met ‘Kunst op het Plateau’.
In dit woeste en historische gebied een mooi gedicht lezen, gezeten op een bankje, kan het plezierig mijmeren alleen maar versterken. DiB verheugt zich hierop.
Publicatie en voortgang
Nadat de eerste literaire wandeling met vijf zitmeubels is voltooid, geeft DiB in het zesde jaar een kleine publicatie uit waarin de vijf gedichten en hun uitvoering in Maastricht in de vorm van een literaire wandelroute centraal staan. Mogelijk dat DiB nadien wederom voor vijf jaren de prijs wil voortzetten, waarbij het voornemen is een literaire wandeling elders in Limburg te creëren.
Informatie over Dichter in Beeld
Inhoudelijke informatie
Informatie over de stichting Dichter in Beeld en de projecten die inmiddels zijn voltooid, is te vinden op de site van DiB: dichterinbeeld.nl . Het werpt een weids licht op de vele activiteiten die DiB in de loop der tijd (opgericht in 2009) heeft ondernomen maar ook op de uitvoering van de vele projecten.
Zakelijke informatie
Ons bankrekeningnummer bij de Triodos-bank is: NL86 TRIO 0390 3815 86.
U kunt ons te allen tijde mailen: info@dichterinbeeld.nl
Ons adres is: Stg. Dichter in Beeld, Goudenrood 20, 6301 JM Valkenburg.
Bij beschikking heeft de inspecteur der belastingen de stichting Dichter in Beeld aangemerkt als een algemeen nut beogende instelling (RSIN/fiscaal nummer ANBI: 8213.72.312).
De Stichting Dichter in Beeld staat bij de Kamer van Koophandel ingeschreven onder het nummer: 14 122488
